Nie jesteś sam

Leczenie bólu w chorobach nowotworowych

"Rak musi boleć" - takie przekonanie społeczne w Polsce zauważyli naukowcy pracujący od wielu lat nad terapią bólu. Składowymi tego poglądu są dziesiątki fałszywych dziś założeń, które zbyt wolno zmieniają się pomimo ogromnego postępu w pracach nad leczeniem bólu i osiągnięciach medycyny w tym zakresie.

W dzisiejszym świecie możemy z całą pewnością podważyć to niesłuszne założenie.

NIE, RAK NIE MUSI BOLEĆ!!!

Nie wierzcie nam, uwierzcie naukowcom, którzy twierdzą, że u 80-90% chorych na choroby nowotworowe ból może być w pełni uśmierzony przy zastosowaniu powszechnie znanych i dostępnych leków przeciwbólowych.

Jednak badania Światowej Organizacji Zdrowia wykazały, że u większości chorych (50-80%) ból nie jest leczony lub jest leczony nieprawidłowo.

Dlaczego? Przeczytaj i zastanów się, czy któryś z tych kilku przykładowych powodów może dotyczyć Ciebie. Czy jakaś niezasadna obawa lub niewiedza o dostępnych możliwościach nie pozwala Ci skorzystać z dobrodziejstw rozwoju medycyny i uzyskaniu wsparcia w Twoim bólu.

Nie, nie jesteś w tym sam, tysiące innych chorych mogą mieć takie same wątpliwości:

• zakorzenione mity o szkodliwym działaniu silnych leków przeciwbólowych, obawa, że zastosowane leki mogą wywołać uzależnienie i mogą okazać się nieskuteczne, gdy ból nasili się jeszcze bardziej  
• ukrywanie bólu przed lekarzem, spowodowane często strachem przed potwierdzeniem tym samym faktu choroby (jej zaawansowania), lub przekonaniem "musi boleć", wytrzymam, nie pokażę po sobie slabości wobec bliskich,
• obawa, że leki przeciwbólowe mogą wywołać szereg dokuczliwych objawów niepożądanych,
• przekonanie, że podawanie silnych leków opioidowych nazywanych niesłusznie narkotykami u wielu chorych i ich rodzin często kojarzy się z bliską śmiercią,
• brak wiedzy gdzie zgłosić się po pomoc, a przede wszystkim świadomości, że leczenie bólu to dziś całkowicie powszechna praktyka.

Z tych i wielu innych powodów tak ważne jest zwiększenie świadomości pacjentów czym spowodowany jest ból, jaki ma wpływ na leczenie i proces zdrowienia, jakie mamy możliwości szukania pomocy w jego pokonaniu.

Leczenie bólu u pacjentów onkologicznych zaleca się rozpoczynać jak najszybciej, najlepiej równocześnie z leczeniem przyczyn (nowotworu). ponieważ ma ono istotne znaczenie dla jakości życia i zdrowia psychicznego.

Odczuwanie bólu jest kwestią indywidualną, jednak szacuje się, że ból występuje u więcej niż połowy pacjentów z chorobą nowotworową. Dotyczy on  30-50% osób w okresie aktywnego leczenia przeciwnowotworowego, a w późniejszej fazie choroby nawet 90% pacjentów.

Może on przebiegać z okresowymi zaostrzeniami dolegliwości, a w przypadku raka płuca ma charakter nieswoisty i zróżnicowany. U niektórych pacjentów występuje ból opłucnowy. Charakteryzuje się nasilaniem przy ruchach oddechowych, ma charakter kłujący, zmniejsza się po zredukowaniu ruchomości klatki piersiowej. Ból w klatce piersiowej ma związek z obecnością guza, przerzutowymi zmianami, toczącym się w zajętym przez nowotwór obszarze procesem zapalnym lub zatorowością płucną. Powstaje również w wyniku badań diagnostycznych i zabiegów – biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej przez ścianę klatki piersiowej, nakłucia jamy opłucnowej, mediastinoskopii, biopsji nadobojczykowej węzłów chłonnych, wideotorakoskopii, torakotomii.

Ból jest bardzo istotnym czynnikiem powodującym nasilenie odczuwania lęku przez pacjentów z rakiem płuca. Gdy stan kliniczny nie jest zadowalający, narasta doświadczanie coraz intensywniejszych objawów związanych z chorobą lub leczeniem. Może wtedy dojść  do trudności adaptacyjnych, załamania mechanizmów radzenia sobie z trudnościami. Jednym z najczęściej odczuwanych objawów jest lęk.  Ból i lęk u chorych operowanych są zjawiskami, które często występują razem i wzajemnie na siebie oddziałują nasilając intensywność doznań..  Mogą niekorzystnie wpływać na parametry anestezji, nasilać ból pooperacyjny i wydłużać okres hospitalizacji. A istotne jest, jak ogromny jest wpływ  stanu somatycznego w okresie okołooperacyjnym na pacjentów z rakiem płuca. W szczególności ból, który pogarsza funkcjonowanie badanych zarówno w sferze somatycznej, jak i psychicznej, obniżając tym samym ich jakość życia.

Szczególnie ból przewlekły powoduje negatywne emocje, lęk, depresję, przekonanie o postępie choroby. Zmniejszająca się z jego powodu odporność fizyczna i psychiczna skutkuje tym, że osoba cierpiąca z powodu bólu staje się drażliwa, izoluje się od rodziny i przyjaciół, przestaje być samowystarczalna. Ból zaburza możliwość wykonywania codziennych czynności, powoduje obniżenie aktywności, co znacząco pogarsza jakość życia. Pacjenci cierpiący z powodu bólu gorzej reagują na leczenie, dlatego prawidłowe leczenie bólu nowotworowego ma ogromne znaczenie w procesie terapeutycznym. Ból jest objawem psychosomatycznym i wymagane jest oprócz stosowania leków przeciwbólowych również zwalczanie innych dokuczliwych objawów oraz zapewnienia wsparcia psychicznego, socjalnego, duchowego. Wsparcia wymaga również rodzina chorego.

Ból nowotworowy jest najczęściej problemem nie tylko samego chorego, lecz także jego rodziny, opiekunów i całego otoczenia. Terapia bólu powinna być integralną częścią leczenia nowotworowego. Źle leczony ból powoduje wiele niekorzystnych skutków: fizycznych, psychicznych, socjalnych, duchowych.

W terminalnym fazie choroby onkologicznej ból nowotworowy jest przyczyną cierpienia aż u 75% chorych. Na takim etapie choroby ogromną rolę odgrywa opieka paliatywna i hospicyjna.

Pomimo istniejącego w dalszym ciągu w Polsce niedostatecznego przygotowania personelu medycznego skutkującego brakiem efektywnego leczenia bólu, pozytywne zmiany w tym zakresie idą wielkimi krokami. Widać je chociażby po powstających w całej Polsce ośrodkach leczniczych - Poradni Przeciwbólowych, Poradni Opieki Paliatywnej, Hospicyjnej, zespołów Opieki Domowej. Ale także po znaczącym wzroście wiedzy i świadomości personelu medycznego w zakresie konieczności włączenia terapii bólu do standardów leczenia onkologicznegow. W ciągu ostatnich 10 lat zużycie silnych leków przeciwbólowych w Polsce wzrosło wielokrotnie, co świadczy o lepszej terapii bólu, ponieważ te leki są wymagane przez większość chorych.